Meeuwenschreeuwen

Zondag 29 april 2018 sprak ik in het radioprogramma Vroege Vogels de volgende column uit: [hij is hier ook terug te luisteren]

Vorig jaar verscheen in Duitsland een opmerkelijk boek, getiteld ‘Singt der Vogel, ruft er oder schlägt er?’ [‘Zingt de vogel, roept hij of slaat hij?’] Het is een handwoordenboek voor vogelgeluiden, maar je hebt er buiten helemaal niets aan om vogelzang te kunnen thuisbrengen. Het gaat de schrijver, Peter Krauss een gepensioneerde leraar Duits, namelijk niet om de vogels zelf, maar om de manier waarop mensen vogelgeluiden onder woorden brengen. Hij heeft daarmee een uitstervende woordenschat op papier gezet die in de Duitse taal uitzonderlijk rijk is. Alleen al voor het beschrijven van het geluid van de watersnip – wist u dat ze überhaupt geluid maakten – kent het Duits elf werkwoorden, waaronder murksen, pfeiffen, locken, gackern, knebbern, rätchen en meckern. Mezen zirpen, zerpen, finken, binken, zinzelieren, schnerrbsen en pritschen. Hoe noemen wij het mezengeluid?

In het Nederlands kunnen we het zingen, fluiten en roepen van vogels ook kwinkeleren, kwetteren en kwelen noemen, en op soortniveau kom ik niet verder dan klepperen bij ooievaars, gakken bij ganzen, kwaken bij eenden, miauwen bij buizerds, ‘(te)pieten’ bij scholeksters, jodelen bij wulpen, blaten bij watersnippen, koeren bij duiven, gieren bij gierzwaluwen, oehoeën bij oehoes, koekoeken bij koekoeken, snorren bij snorren, tjilpen bij mussen, parelen bij roodborstjes, slaan bij vinken, krassen bij kraaien en kraaien bij hanen. Mijn oude Petersons Vogelgids beschrijft de zang van de spreeuw als een ‘onsamenhangende mengeling van heldere fluittonen, kwetterende, klikkende, klokkende en ratelende geluiden’. Daar zijn vijf werkwoorden uit te destilleren en dat is taalkundig een zeldzaam hoogstandje. Tegenwoordig zijn dergelijke beschrijvingen niet meer nodig – er zijn namelijk apps voor op de smartphone die vogelgeluiden identificeren, zonder dat je er zelf naar hoeft te luisteren. Ik vind dat een verarming van de natuurbeleving.

Toch is er zelfs bij het grote publiek sprake van een hernieuwde belangstelling voor vogelgeluiden. Introduceerden wij vorig jaar in Rotterdam met succes de Spreeuwenkaraoke, kortgeleden werd in navolging van België het Nederlands kampioenschap Meeuwenschreeuwen georganiseerd. De winnaar, Jade van der Lelie, blaast als geen ander de ‘miauwende, blaffende en lachende (meeuwen)geluiden’ uit mijn vogelgids nieuw leven in. Hoe knap ook, het blijft bij meeuwen toch bij rauw geschreeuw. Om uw hart voor de ware vogelzang te winnen, draag ik hierbij het gedicht ‘Nachtegaal’ voor uit de bundel ‘Betreffende vogels’ (1974) van de door mij bewonderde Zeeuwse schrijver Hans Warren. Ik stel voor, lieve luisteraars, dat u de radio hierbij tenminste wat zachter zet.

“Tio, tió, tio, tio, tio, tio, tio, tix
Tzu, tzu, tzu, tzu, tzu, tzu, tzu, tzu, tzu, tzi
Dzorre, dzorre, dzorre, dzorre, hi
Wiet, wiet, tjie, tjie, tjie, tjie, retsuwo!
Orr, Orr, etsjetsjetsjetsjetsjetsjetsjetsjetsj, woi-oit!
U, u……, u……, u……, u……, u……, u……., u ………
Orr, oewatl, oewatl, oewatl, at, at, at, ahoedojat!”

Bronnen:

Krauss, P. 2017 – Singt der Vogel, ruft er oder schlägt er? Handwörterbuch der Vogellaute – Naturkunden 33, Matthes & Seits, Berlin

Warren, H. 1974 – Betreffende Vogels – Erven Thomas Rap, Amsterdam

De Ig Nobelprijzen van 2017

In de nacht van donderdag op vrijdag 14/15 september 2017 zijn in het Sanders Theater van de Harvard Universiteit in de Verenigde Staten de tien nieuwe Ig Nobelprijzen uitreikt aan wetenschappers die met hun werk ‘mensen eerst aan het lachen maken en daarna aan het denken zetten’. Het was de 27e Ig Nobelprijs Ceremonie.

De prijzen gingen dit jaar (naar onderzoek) naar ‘Didgeridoo tegen snurken’ (Vrede), ‘Mensenbloed drinkende vampiervleermuizen’ (Voedingsleer), ‘Tweelingen die zichzelf niet herkennen’ (Cognitie), ‘Walgen van kaas’ (Geneeskunde), ‘Vaste en vloeibare katten’ (Vloeistofdynamica), ‘Gokkers en krokodillen’ (Economie), ‘Een vrouwelijke penis en een mannelijke vagina bij een grot-insect’ (Biologie), ‘Oude mannen met grote oren’ (Anatomie), ‘Achterwaarts koffieklotsen’ (Natuurkunde) en ‘Vaginale muziek voor de ongeborene’ (Verloskunde).

In de nu 27 jarige Ig Nobel geschiedenis, met 270 prijzen, zijn Nederlanders dertien keer bekroond. Dit jaar viel Nederland niet in de prijzen.

De prijzen werden uitgereikt door de (echte) Nobelprijswinnaars Oliver Hart (Economie, 2016), Eric Maskin (Economie, 2007) en Roy Glauber (Natuurkunde, 2005)

Dit zijn de winnaars van 2017, en de categorieën waarin de prijzen zijn gevallen:

Ig Nobel Natuurkundeprijs 2017  [Frankrijk, Singapore, USA]

Marc-Antoine Fardin,

voor het gebruiken van vloeistofdynamica voor het onderzoeken van de vraag ‘Kan een kat zowel vast als vloeibaar zijn?’

officiële Engelstalige Ig Nobel citatie:

for using fluid dynamics to probe the question “Can a Cat Be Both a Solid and a Liquid?”

REFERENCE: “On the Rheology of Cats,” Marc-Antoine Fardin, Rheology Bulletin, vol. 83, 2, July 2014, pp. 16-17 and 30.

Ig Nobel Vredesprijs 2017  [Zwitserland, Canada, Nederland, USA]

Milo Puhan, Alex Suarez, Christian Lo Cascio, Alfred Zahn, Markus Heitz en Otto Braendli,

voor het aantonen dat het regelmatig bespelen van een didgeridoo een effectieve behandeling is bij snurken en obstructief slaap-apneu.

officiële Engelstalige Ig Nobel citatie:

for demonstrating that regular playing of a didgeridoo is an effective treatment for obstructive sleep apnoea and snoring.

REFERENCE: “Didgeridoo Playing as Alternative Treatment for Obstructive Sleep Apnoea Syndrome: Randomised Controlled Trial,” Milo A. Puhan, Alex Suarez, Christian Lo Cascio, Alfred Zahn, Markus Heitz and Otto Braendli, BMJ, doi:10.1136/bmj.38705.470590.55 (published 23 December 2005)

Ig Nobel Economieprijs 2017  [Australië, USA]

Matthew Rockloff en Nancy Greer,

voor hun experimenten die laten zien hoe contact met een levende krokodil iemands bereidheid tot gokken beïnvloedt.

officiële Engelstalige Ig Nobel citatie:

for their experiments to see how contact with a live crocodile affects a person’s willingness to gamble.

REFERENCE: “Never Smile at a Crocodile: Betting on Electronic Gaming Machines is Intensified by Reptile-Induced Arousal,” Matthew J. Rockloff and Nancy Greer, Journal of Gambling Studies, vol. 26, no. 4, December 2010, pp. 571-81.

Ig Nobel Anatomieprijs 2017  [UK]

James Heathcote,

voor zijn medische studie ‘Waarom hebben oude mannen grote oren?’

officiële Engelstalige Ig Nobel citatie:

for his medical research study “Why Do Old Men Have Big Ears?”

REFERENCE: “Why Do Old Men Have Big Ears?” James A. Heathcote, British Medical Journal, vol. 311, 1995, p. 1668.

Ig Nobel Biologieprijs 2017  [Japan, Brazilië, Zwitserland]

Kazunori Yoshizawa, Rodrigo Ferreira, Yoshitaka Kamimura en Charles Lienhard,

voor hun ontdekking van een vrouwelijke penis en een mannelijke vagina bij een grotluis.

officiële Engelstalige Ig Nobel citatie:

for their discovery of a female penis, and a male vagina, in a cave insect.

REFERENCE: “Female Penis, Male Vagina and Their Correlated Evolution in a Cave Insect,” Kazunori Yoshizawa, Rodrigo L. Ferreira, Yoshitaka Kamimura, Charles Lienhard, Current Biology, vol. 24, no. 9, 2014, pp. 1006-1010.

Ig Nobel Vloeistofdynamicaprijs 2017  [Zuid-Korea]

Jiwon Han,

voor zijn studie van vloeistof-klotsdynamica, om te leren wat er gebeurt wanneer iemand achteruitloopt met een kop koffie in de hand.

officiële Engelstalige Ig Nobel citatie:

for studying the dynamics of liquid-sloshing, to learn what happens when a person walks backwards while carrying a cup of coffee.

REFERENCE: “A Study on the Coffee Spilling Phenomena in the Low Impulse Regime,” Jiwon Han, Achievements in the Life Sciences, vol. 10, no. 1, 2016, pp. 87-101.

Ig Nobel Voedingsleerprijs 2017  [Brazilië, Canada, Spanje]

Fernanda Ito, Enrico Bernard en Rodrigo Torres,

voor de eerste wetenschappelijke beschrijving van mensenbloed in het dieet van de ruigpootvampiervleermuis.

officiële Engelstalige Ig Nobel citatie:

for the first scientific report of human blood in the diet of the hairy-legged vampire bat.

REFERENCE: “What is for Dinner? First Report of Human Blood in the Diet of the Hairy-Legged Vampire Bat Diphylla ecaudata,” Fernanda Ito, Enrico Bernard, and Rodrigo A. Torres, Acta Chiropterologica, vol. 18, no. 2, December 2016, pp. 509-515.

Ig Nobel Geneeskundeprijs 2017  [Frankrijk, UK]

Jean-Pierre Royet, David Meunier, Nicolas Torquet, Anne-Marie Mouly en Tao Jiang,

voor het gebruik van geavanceerde hersenscantechnieken om te meten in welke mate sommige mensen van kaas walgen.

officiële Engelstalige Ig Nobel citatie:

for using advanced brain-scanning technology to measure the extent to which some people are disgusted by cheese.

REFERENCE: “The Neural Bases of Disgust for Cheese: An fMRI Study,” Jean-Pierre Royet, David Meunier, Nicolas Torquet, Anne-Marie Mouly and Tao Jiang, Frontiers in Human Neuroscience, vol. 10, October 2016, article 511.

dr. Jean-Pierre Royet walgt niet van kaas.

Ig Nobel Cognitieprijs 2017  [Italië, Spanje, UK]

Matteo Martini, Ilaria Bufalari, Maria Antonietta Stazi en Salvatore Maria Aglioti,

voor het aantonen dat veel eeneiige tweelingen zich op foto’s niet uit elkaar kunnen houden.

officiële Engelstalige Ig Nobel citatie:

for demonstrating that many identical twins cannot tell themselves apart visually.

REFERENCE: “Is That Me or My Twin? Lack of Self-Face Recognition Advantage in Identical Twins,” Matteo Martini, Ilaria Bufalari, Maria Antonietta Stazi, Salvatore Maria Aglioti, PLoS ONE, vol. 10, no. 4, 2015: e0120900.

Ig Nobel Verloskundeprijs 2017  [Spanje]

Marisa López-Teijón, Álex García-Faura, Alberto Prats-Galino en Luis Pallarés Aniorte,

voor het aantonen dat een

menselijke foetus sterker reageert op muziek die in de vagina van de moeder afgespeeld wordt, dan muziek die op de buik van de moeder afgespeeld wordt.

officiële Engelstalige Ig Nobel citatie:

for showing that a developing human fetus responds more strongly to music that is played electromechanically inside the mother’s vagina than to music that is played electromechanically on the mother’s belly.

REFERENCE: “Fetal Facial Expression in Response to Intravaginal Music Emission,” Marisa López-Teijón, Álex García-Faura, and Alberto Prats-Galino, Ultrasound, November 2015, vol. 23, no. 4, pp. 216–223.

REFERENCE: “Fetal Acoustic Stimulation Device,” patent ES2546919B1, granted September 29, 2015 to Luis y Pallarés Aniorte and Maria Luisa López-Teijón Pérez.

Voor een overzicht van alle Ig Nobelprijswinnaars sinds 1991, klik hier.

De lijst met dertien Nederlandse Ig Nobelprijswinnaars, klik hier.

Zaadverspilling

Zondag 9 oktober 2016 sprak ik een column uit in het radio 1 programma Vroege Vogels. Dit is de uitgeschreven tekst van de column: [beluisteren (en lezen) kan (ook) hier]

De kranten stonden er afgelopen week vol mee: ‘De mens zal niet ouder worden dan 115 jaar’. Deze wijsheid is gebaseerd op een onderzoek dat drie Amerikaanse verouderingsbiologen wereldkundig maakten in het toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift Nature. Helaas bleek het onderzoek getalsmatig te rammelen en werd de geclaimde ‘rem op de onsterfelijkheid’ als ongefundeerd terzijde geschoven. Ik zeg met nadruk helaas, want ik vond het wel een geruststellende gedachte dat we een maximale levensduur hebben. Toevallig precies vandaag heb ik de leeftijd van 56 bereikt, en dat zou betekenen dat ik nu in het ideale geval op de helft ben. Afgezien van het ongemak dat ik er ’s nachts uit moet om te plassen en aan mijn multifocale bril merk ik nog niks van de aftakeling. Ik ga voor die 115 jaar, maar meer ook niet.

Onsterfelijkheid zou ook een ramp voor onze planeet zijn en gezien onze formidabele voorplantingscapaciteit ook volstrekt nutteloos. Neem Moulay Ismael de Bloeddorstige, de Keizer van Marokko, die tussen 1672 en 1727 – in tweeëndertig vruchtbare jaren – 1171 kinderen verwekte. Het is laatst nog eens nagerekend en het kan: met in al die jaren slechts één keer per dag seks en een harem van niet meer dan 65 vrouwen. Zelf heb ik tussen mijn 36^e en 51^e levensjaar drie nakomelingen aan de wereldbevolking toegevoegd, en in verre warme landen wordt ik nog wel eens met papi, papi nageroepen. Verder dan dat schop ik het niet.

In het gewervelde dierenrijk is er zeker een die de prestatie van Moulay Ismael benadert: de oeroude reuzenschildpad Diego. Hij zorgde er eigenhandig voor dat zijn soort (Chelonoidis hoodensis) niet uitstierf. Toen er nog maar twaalf vrouwtjes en twee uitgebluste mannetjes over waren, neukte hij zich suf. Van de 2000 die er nu weer zijn, is hij van 800 de vader. Dat is veertig procent.

Het gaat ook weleens mis. Neem een andere Galapagosschildpad (Chelonoidis nigra) die gedurende het grootste deel van de vorige eeuw in eenzaamheid in een krater op het eiland Pinzon leefde. Hij probeerde zijn leven lang nageslacht te verwekken bij een schildpadvormig rotsblok. Het arme dier kreeg de bijnaam Onan – naar de zaadverspiller uit het Bijbelboek Genesis (38: 9). Gelukkig dat wij altijd kunnen terugvallen op miljarden medemensen of op de opblaaspop.

Bronnen staan aanklikbaar in de tekst.

 

De Ig Nobelprijzen van 2016

In de nacht van donderdag op vrijdag 22/23 september 2016 zijn in het Sanders Theater van de Harvard Universiteit in de Verenigde Staten de tien nieuwe Ig Nobelprijzen uitreikt aan wetenschappers die met hun werk ‘mensen eerst aan het lachen maken en daarna aan het denken zetten’. Het was de 26e keer dat de Ig Nobelprijzen zijn uitgereikt. Dit jaar werd een in Nederland werkende Belg bekroond: forensisch-psycholoog Bruno Verschuere (Universiteit van Amsterdam) ontving, samen met zijn mede-onderzoekers Evelyne Debey, Maarten De Schryver, Gordon D. Logan en Kristina Suchotzki, de Ig Nobel Psychologieprijs voor onderzoek naar de relatie tussen liegen en leeftijd.

In de nu 26 jarige Ig Nobel geschiedenis, met 260 prijzen, zijn Nederlanders dertien keer bekroond.

Voor een overzicht van alle Ig Nobelprijswinnaars sinds 1991, klik hier.

De prijzen werden uitgereikt door de (echte) Nobelprijswinnaars Eric Maskin (Economie, 2007), Rich Roberts (fysiologie/geneeskunde, 1993) en Roy Glauber (natuurkunde, 2005)

Dit zijn de winnaars van 2016, en de categorieën waarin de prijzen zijn gevallen:

Ig Nobel Voortplantingsprijs 2016 [Egypte]

Ahmet Shafik (1933-2007)

‘voor het testen van het effect van het dragen van polyester, katoenen en wollen broeken op het seksleven van ratten, en voor het uitvoeren van vergelijkbare experimenten op mannen van de menselijke soort.’

Referentie: “Effect of Different Types of Textiles on Sexual Activity. Experimental study,” Ahmed Shafik – European Urology, vol. 24, no. 3, 1993, pp. 375-80

Referentie: “Contraceptive Efficacy of Polyester-Induced Azoospermia in Normal Men,” Ahmed Shafik, Contraception, vol. 45, 1992, pp. 439-451 [PDF: shafik_1992]

Ig Nobel Economieprijs 2016 [Nieuw-Zeeland, Verenigd Koninkrijk]

Mark Avis, Sarah Forbes en Shelagh Ferguson

‘voor het vaststellen van de persoonlijkheden van stenen vanuit het perspectief van sales & marketing.’

Referentie: “The Brand Personality of Rocks: A Critical Evaluation of a Brand Personality Scale,” Mark Avis, Sarah Forbes & Shelagh Ferguson – Marketing Theory, vol. 14, no. 4, 2014, pp. 451-475.

Ig Nobel Natuurkundeprijs [Hongarije, Spanje, Zweden, Zwitserland

Gábor Horváth, Miklós Blahó, György Kriska, Ramón Hegedüs, Balázs Gerics, Róbert Farkas, Susanne Åkesson, Péter Malik en Hansruedi Wildermuth

‘voor de ontdekking dat witte paarden paardenvlieg-vrij blijven, en voor de ontdekking waarom libellen onweerstaanbaar worden aangetrokken door zwarte grafstenen.’

Referentie: “An Unexpected Advantage of Whiteness in Horses: The Most Horsefly-Proof Horse Has a Depolarizing White Coat,” Gábor Horváth, Miklós Blahó, György Kriska, Ramón Hegedüs, Balázs Gerics, Róbert Farkas & Susanne Åkesson – Proceedings of the Royal Society B, vol. 277 no. 1688, pp. June 2010, pp. 1643-1650.

Referentie: “Ecological Traps for Dragonflies in a Cemetery: The Attraction of Sympetrum species (Odonata: Libellulidae) by Horizontally Polarizing Black Grave-Stones,” Gábor Horváth, Péter Malik, György Kriska & Hansruedi Wildermuth – Freshwater Biology, vol. 52, vol. 9, September 2007, pp. 1700-9.

Ig Nobel Scheikundeprijs 2016 [Duitsland]

Volkswagen,

‘voor het oplossen van buitensporig vervuilende emissies van auto’s door het automatisch, elektromagnetisch produceren van minder uitstoot telkens wanneer auto’s getest worden.’

Referentie: “EPA, California Notify Volkswagen of Clean Air Act Violations” – U.S. Environmental Protection Agency news release, September 18, 2015.

Ig Nobel Geneeskundeprijs 2016 [Duitsland]

Christoph Helmchen, Carina Palzer, Thomas F. Münte, Silke Anders en Andreas Sprenger,

‘voor het ontdekken dat wanneer je jeuk hebt aan de linkerkant van je lichaam, je het kan verlichten door in een spiegel te kijken en (dan) aan de rechterkant van je lichaam te krabben (en andersom).’

Referentie: “Itch Relief by Mirror Scratching. A Psychophysical Study,” Christoph Helmchen, Carina Palzer, Thomas F. Münte, Silke Anders & Andreas Sprenger – PLoS ONE, vol. 8, no 12, December 26, 2013, e82756.

Ig Nobel Psychologieprijs 2016 [België, Nederland, Duitsland, Canada, Verenigde Staten] 

Evelyne Debey, Maarten De Schryver, Gordon D. Logan, Kristina Suchotzki en Bruno Verschuere,

‘voor het vragen aan duizend leugenaars hoe vaak zij liegen, en voor het beslissen of ze die antwoorden geloven.’

Referentie: “From Junior to Senior Pinocchio: A Cross-Sectional Lifespan Investigation of Deception,” Evelyne Debey, Maarten De Schryver, Gordon D. Logan, Kristina Suchotzki & Bruno Verschuere – Acta Psychologica, vol. 160, 2015, pp. 58-68.

Ig Nobel Vredesprijs 2016 [Canada, Verenigde Staten]

Gordon Pennycook, James Allan Cheyne, Nathaniel Barr, Derek J. Koehler en Jonathan A. Fugelsang

‘voor hun wetenschappelijke studie, getiteld “On the Reception and Detection of Pseudo-Profound Bullshit” (Over de receptie en detectie van pseudo-diepzinnigheid).’

Referentie: “On the Reception and Detection of Pseudo-Profound Bullshit,” Gordon Pennycook, James Allan Cheyne, Nathaniel Barr, Derek J. Koehler, and Jonathan A. Fugelsang – Judgment and Decision Making, Vol. 10, No. 6, November 2015, pp. 549–563.

Ig Nobel Biologieprijs [Verenigd Koninkrijk]
Gezamenlijk uitgereikt aan Charles Foster ‘voor het op verschillende momenten in de vrije natuur leven als een das, otter, hert, vos en vogel’; en aan Thomas Thwaites ‘voor het creëren van prothetische uitbreidingen van zijn ledematen zodat hij kan bewegen als en leven in gezelschap van berggeiten.’

Referentie: GoatMan; How I Took a Holiday from Being Human – Thomas Thwaites, Princeton Architectural Press, 2016, ISBN 978-1616894054.

Referentie: Being a Beast – Charles Foster, Profile Books, 2016, ISBN 978-1781255346.

Het ‘kostuum’ van Thomas Thwaites is van 5 oktober 2016 t/m 8 januari 2017 te zien in Het Nieuwe Instituut (Rotterdam) in de tentoonstelling ‘Platform – Body/Space‘.

Ig Nobel Literatuurprijs 2016 [Zweden]

Fredrik Sjöberg,

‘voor zijn driedelige autobiografische werk over de geneugten van het verzamelen van dode vliegen, en van vliegen die nog niet dood zijn.’

Referentie: De Vliegenval is het eerste deel van Fredrik Sjöbergs autobiografische trilogie “En Flugsamlares Vag” (Het pad van een vliegenverzamelaar / The Path of a Fly Collector), en de eerste die in verschillende talen vertaald is [The Fly Trap – Pantheon Books, 2015, ISBN 978-1101870150; De Vliegenval – Ad. Donker, Rotterdam, 2014, ISBN 978-9061006909]

Ig Nobel Perceptieprijs 2016 [Japan]

Atsuki Higashiyama en Kohei Adachi,

‘voor het onderzoeken of dingen er anders uitzien als je voorover buigt en er tussen je benen door naar kijkt.’

Referentie: “Perceived size and Perceived Distance of Targets Viewed From Between the Legs: Evidence for Proprioceptive Theory,” Atsuki Higashiyama & Kohei Adachi – Vision Research, vol. 46, no. 23, November 2006, pp. 3961-76.

Algemene informatie over de Ig Nobelprijs: www.improbable.com

Rotterdamse natuurvorsers

Woensdag 6 januari 2016 werd het tweede Essay Roterodamum gepresenteerd in het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. De Stichting Historische Publicaties Roterodamum, initiatiefnemer en uitgever van de essayreeks, verleende mij de eervolle opdracht het te schrijven. Het 60 pagina’s tellende en mooi vormgegeven boekje is getiteld ‘Rotterdamse Natuurvorsers’. Ik schreef er de volgende ‘disclamer’ boven, want ik ben geen historicus:

Dit essay gaat over Rotterdamse natuurvorsers en natuurvorsen in Rotterdam. Het heeft een autobiografisch karakter en is daardoor beslist geen allesomvattend geschiedkundig overzicht van iedereen die in en om Rotterdam bij natuuronderzoek betrokken is of was. Het geheel is een samenraapsel dat slechts twee verbindende elementen kent: verwondering en bewondering voor de natuur en mijn eigen interesses en belevenissen.

De presentatie van het essay werd ingeleid door een van de redactieleden, Matthijs Dicke. Van hem zijn de volgende (lovende) woorden:

… dit is het tweede essay in onze nieuwe, nog jonge reeks. Ik denk dat het een meer dan geslaagde opvolger is van het eerste essay van Henk Hofland dat in het najaar van 2014 verscheen. Net als Hoflands herinneringen aan zijn Rotterdamse jeugdjaren, beantwoordt jouw autobiografische verhaal eveneens aan de wens van onze stichting om een beeld te geven van de beleving van de stad in historisch perspectief. Je schrijft over je vroege kennismaking met het vak biologie en met de stadsnatuur van Rotterdam. Zonder dat je het verhaal strikt chronologisch hebt opgebouwd, volgen we je eigenlijk stapje voor stapje in je ontwikkeling als lokale natuurvorser. Dit verhaal verrijk jevoortdurend met verwijzingen naar geestverwante personen, of het nu gaat om wetenschappers van lang geleden die jou inspireerden of juist om nabije vrienden met wie jij je lange ontdekkingstocht tot op de dag van vandaag hebt gemaakt en beleefd. Dit levert een prachtig, afwisselend, gelaagd verhaal op.

Zo passeren bijvoorbeeld je eerste schelpenverzameling waarover je een brief schrijft aan Donald Duck en een expeditie op de Bergse Plassen waar jij als tiener in 1973 samen met je vogelvriend Michiel Hendriks de eerste Nijlgans van Rotterdam ontdekt. Je beschrijft verschillende Rotterdamse biologen die je voorgingen, onder wie Anton van Deinse, in wie jij jezelf enigszins herkent omdat hij veel publiceerde en omdat hij – zoals je schrijft – oog heeft voor het ongewone. Je schrijft dit alles in een mild-wetenschappelijke, toegankelijke en tegelijkertijd droogkomische stijl, die we van jou kennen.

Het mooie van het essay is dat we jou als persoon, met je bijzondere passie en fascinaties voor jouw vak beter leren kennen en dat je tegelijkertijd een beeld geeft van Rotterdam als natuurhistorisch decor dat altijd in beweging is en dus ook altijd actueel, relevant en urgent is. Het essay gelezen hebbend – het privilege van de redacteur – zal ik voorgoed anders naar de stad kijken. En ik ben ervan overtuigd dat alle Rotterdammers die het gaan lezen dat het komend jaar ook zullen doen. Hulde en duizendmaal dank, ook namens mijn mederedacteuren Arij de Boode, Els van den Bent en Nelleke Noordervliet, die de eerste versie eveneens met veel plezier hebben gelezen.

De eerste exemplaren werden door de uitgever op mijn verzoek aangeboden aan Kees Heij (die mij op het juiste moment omstreeks 1970 in aanraking bracht met de natuurhistorie) en Ferry van Jaarsveld (22), veelbelovend preparateur en de jongste vrijwilliger van het Natuurhistorisch Museum. De aanwezigen ontvingen allemaal een exemplaar van het essay.

De avond eindigde met een traditionele signeersessie:

De auteur (rechts) signeert het exemplaar van Erwin Kompanje (links).

Essay Roterodamum 2 is (beperkt) verkrijgbaar: voor Euro 9,90 in de winkel van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. Leden van Historisch Genootschap Roterodamum hebben een (automatisch) abonnement. Essay nummer 1 verscheen in 2014 en werd geschreven door Henk Hofland.

Today is my TED talk

Today, Thursday 28 February 2013 is my talk at TED2013. I am scheduled to speak in session 9 ‘Indelicate conversations’ from 14.15h onwards (for 12 minutes). My topic is ‘How a dead duck changed my life‘ and I even have some fresh necrophilia news. It still feels a bit unreal, but my badge tells me it is true: I will speak at TED.

Een stervende bultrug op het strand, is dat zielig?

De laatste populatieschatting van de bultrug (Megaptera novaeangliae) komt uit op een aantal van 60.000, waarvan een dikke 11.000 (PDF) in de noordelijke Atlantische Oceaan. Dat is een mooi aantal voor een groot zeezoogdier en reden voor de IUCN om de soort de status ‘least concern‘ te geven: geen reden tot zorg (voor uitsterven). Van die gezonde populatie van 60.000 bultruggen gaan er ook exemplaren dood. Zo gaat dat. Ze sterven van ouderdom, aan ziekten, door ongelukken, noem maar op. Ze blazen kun laatste adem uit en zinken naar de zeebodem, waar de kadavers een rijk substraat vormen voor ander leven. Niemand ziet dat, niemand vindt dat zielig.

Soms verdwalen bultruggen, ze zijn dan meestal al ziek of zwak. Hun leefgebied is diep water, open zee. In de ondiepe Noordzee, een fuik met als enige zuidelijke uitweg het Nauw van Calais, is de kans groot ze stranden, op het strand, op een zandbank of in een andere ondiepte. Potvissen, vinvissen, bulruggen en andere grote zeezoogdieren die in onze kustwateren terechtkomen, eindigen meestal dood op het strand (en vervolgens als skelet in een natuurhistorisch museum). De een spoelt dood aan, de ander levend, maar het einde – de dood –  is onherroepelijk. Is dat zielig?

Wanneer een walvis voor de ogen van mensen en televisiecamera’s sterft, ontstaat de drang om te helpen, om in te grijpen, om de walvis te redden van de dood. Het is natuurlijk ook zielig zo’n hulpeloos dier, zeker als het oog van de arme walvis je hoopvol aankijkt. Met emotie als belangrijkste drijfveer wordt er met man en macht aan het 20.000 kilo zware dier getrokken, in de hoop dat hij weer doorzwemt. En dan? Slaat hij bij wijze van laatste groet met zijn staart, pinken de redders een traantje weg, en kiest hij het ruime sop? Nee, de kans is groot dat het zieke, verzwakte dier alsnog sterft, opnieuw aanspoelt of naar de zeebodem zinkt. In het laatste geval ziet niemand dat, en vindt niemand het zielig.

Het verhaal van de Texelse bultrug is vergelijkbaar met het verhaal Morgan de orka en Happy Feet de pinguïn. Ze waren beter af geweest als ze met rust gelaten waren.

Dead Duck Day 2011: een verslag

Dead Duck Day 2011 vond plaats bij mooi weer en in aanwezigheid van ruim dertig eendenliefhebbers en andere belangstellenden. Een deel kwam zelfs van buiten Rotterdam. Dank aan alle aanwezigen! Het was de zestiende keer dat de dramatische dood van de wilde eend die in de literatuur te boek staat als het eerste slachtoffer van homoseksuele necrofilie bij die soort, werd herdacht op de plaats waar het allemaal gebeurde op 5 juni 1995, om 17.55 uur: onder de glazen noordgevel van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. [Lees hier meer over de geschiedenis van Dead Duck Day.]

In een kort moment van bezinning werden de miljarden vogels herdacht die in het afgelopen jaar wereldwijd tegen glas om het leven zijn gekomen. Daarna las ik een passage voor uit het boek ‘Genot als kompas‘ van David J. Linden (Uitgeverij Nieuwezijds, ISBN 978 90 5712 314 6, vertaling van ‘The Compass of Pleasure‘ Viking, New York 2011) die geïnspireerd was door mijn publicatie over het voorval van 5 juni 1995:

 … In het licht van al deze bevindingen gaat onze conclusie een beetje tegen onze intuitie in. De mens is seksueel niet uniek vanwege kinky of verboden gedrag – die dingen komen ook vaak voor bij onze verwanten onder de zoogdieren. Het is eerder ons conventionele voortplantingsgedrag dat volledig verschilt van dat van andere dieren.

Toen was het tijd voor (het voorlezen van) de traditionele boodschap van een vooraanstaande (eenden)onderzoeker. Dit jaar was dat Patricia Brennan, van de University of Massachussetts in Amherst, USA. Zij was de eerste die de functionele anantomie van de geslachtsorganen van eenden helder in beeld bracht in een serie recente publicaties in PLoS One, Journal of Avian Biology en Proc. Royal Society B. Hier is haar DDD-message:

Dear Dead Duck Day Friends — I am really glad to have the opportunity to send a message to celebrate this momentous occasion. Since I began working on waterfowl a few years ago, I realized the importance of the original observation and report that prompted this celebration, namely that it made my research on genital evolution appear downright mainstream.  Although I know that I have shocked some people with my reports on the nuances of duck genitalia wars, there is no way that I could top the homosexual necrophilia report. I thank Kees then for showing that no matter how crazy my papers may seem, there is already someone way crazier out there.

I will happily attest that there is a something wonderful about working with the dark side of duck sex life:  People love the stuff.  I had no idea that putting together ducks and sex would be so incredibly popular.  In addition to the typical requests for reprints, photographs, interviews and comments, perhaps most amazing has been the popularity of the videos we posted in You Tube.  For those of you who have not yet seen them they show the explosive eversion of duck penises, which evert at speeds of over 1.3 m/s.  The videos are very graphic and incredibly cool. [watch here and here]  So far the videos have been watched by almost 500,000 people.

Perhaps ‘DuckLover55’ has watched 100,000 of those, but all the same I feel very privileged to have the chance of reaching the general public in such numbers to remind them that nature can be amazing and nasty all at the same time.  The way I see it, if I manage to get people interested in evolution and its often horrific consequences, then I have done my job. Dead Duck Day celebrates this same idea: shocking consequences of evolution are memorable and people become immediately interested.

I am thrilled to join your celebration from afar.

Patty Brennan, June 5, 2011

Na de korte ceremonie genoten veertien liefhebbers van het gezamenlijke traditionele ‘zes-gangen-eendenmenu’ bij het nabij gelegen restaurant Tai Wu.

Leslie ‘Nice Beaver’ Nielsen (1926-2010)

The American actor Leslie Nielsen died yesterday at the age of 84. I will always remember him because he truly promoted beaver taxidermy, in the movie ‘The Naked Gun‘ (1988):

‘Nice beaver!’ ‘Thank you. I just had it stuffed.’

Here is the legendary scene:

De huisbioloog (Atlas – Radio 1), zondag 1 augustus 2010

In uitzending 99 van ATLAS (Radio 1, zondag 1 augustus 2010, 18.15-20.30 uur) spreek ik in mijn rubriek ‘de huisbioloog’ (ongeveer om 19.00 uur) over:

Een nieuwe Nederlandse sprinkhaansoort. Tussen de bielzen en kiezels van het oude spoorwegemplacement langs de Laan op Zuid in Rotterdam is afgelopen week een nieuwe sprinkhaansoort voor Nederland ontdekt. Het gaat om de kiezelsprinkhaan (Sphingonotus caerulans) uit Zuid-Europa die tot dusver nooit dichterbij kwam dan enkele plekken in België en Duitsland. De kiezelsprinkhaan is onopvallend bruin van kleur, maar laat bij het opvliegen zijn helderblauw gekleurde vleugels goed zien. Daarmee lijkt deze nieuwkomer sterk op de van oudsher in Nederland voorkomende blauwvleugelsprinkhaan, die een duidelijke voorliefde heeft voor zanderige terreinen. De kiezelsprinkhaan leeft op droge, zanderige of stenige grond en voedt zich met gras en andere planten. Het in onbruik zijnde, deels overwoekerde rangeerterrein vormt dus een perfect leefgebied voor dit insect. Er zijn tenminste veertig exemplaren aanwezig, vermoedelijk meer. Hoe de kiezelsprinkhanen in Rotterdam verzeild zijn geraakt is niet bekend. Het zijn goede vliegers en ze kunnen via het spoorwegennetwerk naar de Laan op Zuid zijn gevlogen. Het is ook goed mogelijk dat er een aantal is mee gekomen met een lading grind of dat ze een lift van een trein hebben gekregen.

Binnenkort krijgt het oude rangeerterrein een andere bestemming en moet de nieuwe sprinkhaan op zoek naar een ander leefgebiedje. Of dat gaat lukken, is de vraag.

Het Dode Dier van de Week is de zuidelijke boomsprinkhaan (Meconema meridionale). Deze kleine groene sprinkhaansoort werd in 1993 voor het eerst in Nederland gevonden, in Vlaardingen. Ook een soort uit het Middellandse Zee gebied (Italië, Zuid-Frankrijk) die met autoverkeer meegelift is naar Nederland en inmiddels overal in steden voorkomt. Leeft van bladluizen.

Onwaarschijnlijk Onderzoek – Ik ben nog maar een paar dagen terug van een zeer ontspannende vakantie. Dat fijne vakantiegevoel ben ik nu al volledig kwijt. Is vakantie eigenlijk goed voor gezondheid en welzijn, en hoe lang houdt het vakantiegevoel aan? Het is onderzocht door Jessica de Bloom (Radboud Universiteit) en collega’s van de universiteiten van Utrecht en Konstanz. Zij ondervroegen 96 Nederlanders voor, tijdens en na hun vakantie over hoe gezond, energiek, tevreden en gespannen ze zich voelden. In de vakantie was de spanning een rapportcijfer minder dan ervoor en erna. Bijna alle proefpersonen waren hun vakantiegevoel na de eerste werkdag al kwijt. Toch vinden de onderzoekers dat we wel met vakantie moeten blijven gaan. Zie: De Bloom et al., 2010 – Effects of vacation from work on health and well-being: Lots of fun, quickly gone – Work & Stress 24(2): 196-216