In uitzending 93 van ATLAS (Radio 1, zondag 20 juni 2010, 18.15-20.30 uur) spreek ik in mijn rubriek ‘de huisbioloog’ (ongeveer om 19.30 uur) over:
Gnoes die bedreigd worden door een nieuwe weg die dwars door de Serengeti wordt aangelegd – De Tanzaniaanse regering heeft de aanleg goedgekeurd van een weg tussen Arusha en Musoma. Nu moeten auto’s en vrachtwagens ruim 400 km omrijden. De nieuwe weg, die de economie van de streek moet stimuleren, loopt door het noordelijke deel van het Serengeti National Park en doorkruist de trekroute van gnoes, zebra’s en andere grazers van de Oost-Afrikaanse savanne.
Jaarlijks trekken meer dan een miljoen gnoes op zoek naar voedselgronden van de droge naar de natte delen van de savanne. Deze massale trek wordt als een ‘natuurwonder’ gezien en is onderwerp van menige natuurdocumentaire. Gnoes steken wel wegen over, maar het verkeer zal de trek beïnvloeden. Het plaatsen van een hek langs de weg (om verkeerslachtoffers onder mens en dier te voorkomen) zou funest zijn. Niet alleen de gnoe-populatie zal ineenstorten, ook het ecosysteem van de Serengeti zal door het ontbreken van de grazers ingrijpend veranderen.
Er is inmiddels een Facebook pagina ‘Stop the Serengeti Highway’ en er is een alternatieve zuidelijke weg voorgesteld.
Het Dode Dier van de Week is een stukje Afrikaanse olifant, een bewerkte slagtand om precies te zijn. Een derde deel van de slagtand is hol en bevindt zich in de schedel. In de holte zitten zenuwen en bloedvaten. De rest van de slagtand is massief en bestaat uit een harde, dunne buitenlaag, het email, en daaronder het tandbeen dat ivoor genoemd wordt. Ook slagtanden van nijlpaard, walrus en narwal bevatten ivoor. Ivoor werd ‘het witte goud’ genoemd en voordat plastic zijn intrede deed, verwerkt in gebruiksvoorwerpen zoals knopen, kammen, pianotoetsen, biljartballen en talloze soorten siervoorwerpen. De handel in ivoor heeft de Afrikaanse olifant op de rand van uitsterven gebracht. Na het internationale verbod op de ivoorhandel, dat in 1989 inging, herstelde de populatie zich. De vraag naar olifantivoor blijft echter vooral in Azië groot, zodat stropen nog steeds voorkomt.
Nu in sommige delen van Afrika de olifant weer in grote aantallen voorkomt, gaan er stemmen op om de jacht op olifanten (en de handel in ivoor) weer toe te staan. In Ivoorkust komt de Afrikaanse bosolifant (Loxodonta cyclotis) voor.
Onwaarschijnlijk Onderzoek – Is voetbal kijken slecht voor je hart? In 2008 werden voetbalfans opgeschrikt door de resultaten van een opmerkelijk wetenschappelijk onderzoek, getiteld ‘Cardiovascular Events during World Cup Soccer’ (zie: New England Journal of Medicine 358: 475-483). Duitse onderzoekers hadden tijdens de Wereldkampioenschap voetbal in 2006 (in Duitsland) vastgesteld dat het bekijken van een spannende voetbalwedstrijd de kans op een hartaanval (bij Duitse mannen in Beieren) verdubbelde. Zij raadden voetbalkijkende hartpatiënten aan om ‘preventieve maatregelen’ te nemen.
Een recent gepubliceerd Italiaans onderzoek naar 25159 ziekenhuisopnamen (in Italië) ten gevolge van acute hartproblemen (‘It is just a game: lack of association between watching football matches and the risk of acute cardiovascular events’ International Journal of Epidemiology 2010: 1-8 DOI 10.1093/ije/dyq007) vond geen verhoogd risico tijdens de World Cup 2002, 2006 en de Europese Kampioenschappen 2004.
De academische discussie over deze tegenstrijdige resultaten spitst zich toe op de methode van onderzoek, niet op mogelijke invloed van de landsaard. Een Nederlands onderzoek (uit 2002) vond ook geen relatie tussen (het kijken naar) belangrijke voetbalwedstrijden en sterfte door hartfalen.
Kees Moeliker 